Historia Ursynowa
Nazwa dzielnicy pochodzi od drugiego imienia Juliana Ursyna Niemcewicza, który w tych okolicach posiadał swoje dobra. Przed 27 października 2002, kiedy wprowadzono nowy podział administracyjny stolicy, była to gmina Warszawa-Ursynów; wcześniej, do 1994, tereny dzisiejszego Ursynowa były częścią dzielnicy Mokotów.
Leżące na terenie dzielnicy stare osady i wsie (Służew, Służewiec, Wolica, Kabaty, Imielin, Wyczółki, Moczydło, Dąbrówka, Pyry) mają wielowiekową przeszłość. Jednak dopiero po 1977 roku zaczęły na ich terenie powstawać osiedla mieszkaniowe i bloki z tzw. wielkiej płyty. Wybudowano je na ziemi, która w prehistorii - tak zresztą jak i większa część lewobrzeżnej Warszawy - była pustką osadniczą.
Na terenie Moczydła i Lasu Kabackiego znaleziono niedawno krzemienne narzędzia do obróbki skóry sprzed około 6 tys. lat p.n.e. (mezolit). Potem jednak długo nie było tutaj niczego oprócz lasów i dopiero urna z okresu kultury łużyckiej (1300 - 400 r.p.n.e.) znaleziona na Służewie pozwala domyślać się kiedy na terenie współczesnego Ursynowa rozpoczęło się osadnictwo.
Około 1065 w Służewie benedyktyni z Mogilna koło Kruszwicy ulokowali ośrodek misyjny. Przesiedlił ich książę Konrad Mazowiecki, który oddał Służew swemu rycerzowi Gotardowi jako villa militari, w zamian za obronę tych ziem przed Prusami, Litwinami i Jadźwingami, a także jako zapłatę.
W 1238 w Służewie założono parafię i Kościół św. Katarzyny, które istnieją do dziś i są uznawane za najstarsze w całej Warszawie. Służew leżał wtedy u ujścia Potoku Służewieckiego do Wisły, płynącej u samych stóp dzisiejszej Skarpy Warszawskiej. W jego pobliżu znajdował się bród, którym wiódł szlak handlowy z południa Francji do Kijowa. Na początku XVI wieku przy kościele powstała szkoła parafialna, a z czasem także sierociniec, dom starców i niewielki szpital.
W XIV wieku do potomków Gotarda - rodziny Służewskich herbu Radwan - należało już 17 miejscowości ulokowanych na terenie dzisiejszego Ursynowa. Dwa stulecia później, w XVII i XVIII wieku ich coraz bardziej rozdrobnioną własność stopniowo wykupywali magnaci, coraz liczniej rezydujący w nowej stolicy Polski - Warszawie. Służew nabyli ówcześni właściciele Wilanowa - Sobiescy. Niedługo później w okolicy powstały także majątki Leszczyńskich, Radziwiłów i innych rodów. Płody rolne zbierane na tym obszarze żywiły mieszkańców rozwijającej się Warszawy, z lokatorami arystokratycznych rezydencji włącznie. Ich "rekreacyjnym zapleczem" były wykupywane tutejsze wsie.
Po potopie szwedzkim zaczęto tu wytwarzać mocne i bardzo poszukiwane cegły. Rosła liczba cegielni, a tradycja ich wyrobu przetrwała aż do połowy XX wieku. W 1898 roku dla obsługi transportowej lokalnych cegielni założono linię kolejki wąskotorowej biegnącej od warszawskiej Rogatki Mokotowskiej do Piaseczna i Góry Kalwarii.
"Zaplecze rekreacyjne" magnackich rezydencji przybrało tutaj postać letnich i wiejskich siedzib, założonych przez Izabelę z Czartoryskich marszałkową Lubomirską właścicielkę Wilanowa. Zlokalizowaną na Skarpie bażantarnię Sobieskiego następcy Lubomirskiej - Potoccy - rozbudowali w stylowy, klasycystyczny pałacyk w Natolinie. Autorami projektu byli znani architekci: Szymon Bogumił Zug, Chrystian Piotr Aigner i Henryk Marconi.
W pobliżu kościoła św. Katarzyny w 1817 roku Stanisław Kostka Potocki wybudował rekreacyjny pałacyk Gucin. Po jego śmierci wdowa po nim założyła Gucin - Gaj, znany i podziwiany ogród - pomnik, w którym drzewom towarzyszyły obeliski i kamienie poświęcone słynnym Polakom. Ogród został zniszczony podczas drugiej wojny światowej.
Ursynów, od którego wzięła miano cała dzisiejsza dzielnica, powstał w latach 1775 - 1780. Początkowo nosił nazwę Rozkosz, nadaną dla upamiętnienia miesiąca miodowego Stanisława Kostki Potockiego i Aleksandry z Lubomirskich. W 1822 Rozkosz kupił Julian Ursyn Niemcewicz, który bardzo chciał nazwę folwarku - przez pamięć swego pobytu w Stanach Zjednoczonych - zmienić na "Amerykę" lub "Waszyngton". Od tego pomysłu odstąpił pod wpływem przyjaciół, którzy ostrzegali go, że "nazwisko wolnego kraju wzięte będzie za bunt i sprzysiężenie" przez zaborcę. Ostatecznie folwarczek został nazwany Ursynowem - od rodowego przydomku swego właściciela.
Do Ursynowa przybywało wielu znamienitych gości, wśród nich także młody Juliusz Słowacki. W jednym z listów do matki poeta opisał Niemcewicza, a także jego dom i ogród "zarosły wielkimi drzewami, bardziej od dzikiego lasu niż do ogrodu podobny".
Kolejny właściciel Ursynowa - wnuk Zygmunta Krasińskiego Adam - ofiarował w 1906 roku 120 hektarowy folwark Ursynów, włącznie z istniejącym do dziś pałacem, Towarzystwu Seminarium dla Nauczycieli Ludowych. Pół wieku później teren ten objęła Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego.
W 1934 roku skrajem Ursynowa przeciągnięto linię kolejową Warszawa-Radom, a tuż obok zbudowano międzynarodowe lotnisko Okęcie. W 1938 roku do Warszawy włączono wsie Służew i Służewiec, gdzie został zbudowany nowoczesny hipodrom. Z kolei prezydent Warszawy Stefan Starzyński wykupił dla stolicy Las Kabacki, wykorzystując na ten cel fundusze uzyskane z miejskich obligacji. Dziś jest to rezerwat przyrody nazwany imieniem Starzyńskiego.
W latach II wojny światowej, a przede wszystkim w czasie powstania warszawskiego, wielu mieszkańców terenów wchodzących w skład współczesnej gminy Ursynów, walczyło w oddziałach pułku AK "Baszta", a mogiły powstańców tworzą oddzielną kwaterę na parafialnym cmentarzu w Pyrach. Pomnik - głaz upamiętniający natarcie batalionu Karpaty pułku "Baszta" na koszary SS na Służewcu stanął po wojnie przed bramą główną Torów Wyścigów Konnych.
Historia Osiedla Kabaty
Pierwsza wzmianka o Kabatach pochodzi z 1386 r. Wieś Kabaty położona na malowniczej, pociętej jarami skarpie Ursynowskiej - fragmencie skarpy wiślanej, była wówczas własnością A. Ciołka, chorążego płockiego, i otrzymała prawo chełmińskie od księcia Janusza I. Do XVI w. była własnością rodziny Ciołków; w 1580 r. liczyła 4 łany (ok. 70 ha); w XVII w. Kabaty przeszły na własność rodziny Piekarskich. W 1656 r. wieś została zniszczona w czasie najazdu szwedzkiego. W 1721 r. Kabaty kupiła Elżbieta Sieniawska z Lubomirskich od Mikołaja Dunina Szpota i włączyła do dóbr wilanowskich. Nowa właścicielka wsi nakazała ochronę Lasu Kabackiego i drewno na potrzeby budowy nowego dworku i chłopskich chałup, sprowadzano w 1726 r. z dóbr Sieniawskiej z Nieporętu. W 1775 r. Kabaty liczyły 16 domów włościańskich, w 1827 r. - 17 domów i 177 mieszkańców. W latach 1846-61 mieszkańcy Kabat procesowali się z dzierżawcami folwarku o zmniejszenie ciężarów feudalnych. W 1864 po uwłaszczeniu Kabaty włączono do gminy Wilanów. W 1905 w Kabatach było 38 domów i 319 mieszkańców, w 1921 - 9 domów, 397 mieszk. Po I wojnie w rozparcelowanym leśnictwie Kabaty powstało podmiejskie letnisko (8 domów i 61 mieszk.) W 1951 przyłączone wraz z Ursynowem do Warszawy.
Historia Osiedla Natolin
Historia zaczyna się za panowania Jana III Sobieskiego, kiedy to król kupił wieś Milanowo, w której skład wchodził również las, na terenie dzisiejszego Natolina. W Milanowie zbudował Pałac w Wilanowie, a na Natolinie stworzył Bażantarnię i zwierzyniec, w którym polował. Chociaż nie postawił żadnego pawilonu ani pałacyku, od tego okresu datuje się historię Natolina. Obszar dzisiejszego Natolina włączono do stolicy w 1951 roku. W 1977 roku powstały tu pierwsze osiedla mieszkaniowe i bloki z tzw. wielkiej płyty.
Historia Osiedla Moczydło
Wieś Moczydło pierwszy raz jest wzmiankowana w 1528. Była to osada przynależąca do parafii Służewskiej (Św. Katarzyny), powstała przy drodze prowadzącej do Jamielina (później Imielin, dzisiejsze tereny Starego Imielina ). Do XVIII w. Moczydło należało do rodziny Dąbrowskich. W latach 1580-1658 wieś liczyła 1/2 łana (ok.9 ha); w 1661 osada składała się z 5 domów.
W 1725 r. Moczydło wraz ze wsią Wolica (Wola Służewska) kupiła od Dąbrowskich, za łączną sumę ok 60 tys. złotych (w tym 14 500 zł poszło na spłatę długów Dąbrowskich), właścicielka dóbr wilanowskich Elżbieta Sieniawska z Lubomirskich. Podobnie jak w przypadku Kabat, nowa właścicielka nakazała ochronę lasów moczydłowskich, wówczas już wyraźnie przerzedzonych przez poprzednich właściciel i miejscowych chłopów. W 1775 roku osada Moczydło liczyła 7 domów, 20 lat później było ich 10; w 1827 - 7 domów i 80 mieszkańców (w kolonii 1 dom i 12 mieszkańców). W latach 1850-1861 włościanie z Moczydła prowadzili z dzierżawcą wsi proces o zmniejszenie ciężarów feudalnych. W 1864 podobnie jak Kabaty wieś została uwłaszczona i włączona do gminy Wilanów. Liczyło wówczas 131 mieszkańców, ok. 360 ha gruntów folwarcznych i 36 ha gruntów włościańskich. W 1905 w folwarku i we wsi było łącznie 20 domów i 146 mieszkańców.
Swój "złoty" okres Moczydło miało na przełomie XIX i XX wieku, kiedy wśród stołecznej elity zapanowała moda na jeździectwo i wyścigi konne. Moczydło wyspecjalizowało się w hodowli wierzchowców. Dzierżawione przez Branickich - ówczesnych właścicieli dóbr Wilanowskich, stajnie i łąki służyły przygotowaniu koni do sezonu wyścigowego na torze na Polu Mokotowskim. Na terenie Moczydła uczyła się również jeździć młodzież z towarzystwa. Największy rozkwit folwarku przypadł na okres międzywojenny, kiedy to kupił go jeden z najbogatszych warszawiaków - Michał Róg - wówczas Moczydło stało się zapleczem nowego toru wyścigów konnych na Służewcu.
Historia Osiedla Wolica
W XV w. Wolica była wsią szlachecką, położoną przy trakcie prowadzącym do Czerska (jego fragment stanowi obecna ul. Nowoursynowska). W 1528 liczyła 5 łanów (około 85 ha) i należała do rodu Wierzbowów. Na przełomie XVI i XVII wieku liczyła 4,5 łanów (około 76 ha) i należała do Służewskich i Dąbrowskich. W 1730 część Wolicy, która należała do F. Bogusławskiego, zakupiła Zofia z Sieniawskich Denhoffowa i włączyła Wolicę do dóbr wilanowskich. W 1775 na terenie Wolicy znajdowało się 15 domów, a 52 lata później - w 1827 - było ich 13. W 1827 Wolica liczyła 177 mieszkańców. W 1864 uwłaszczono 30 gospodarstw rolnych, które zajmowały około 178 ha, a całą wieś, podobnie jak inne tereny dzisiejszego Ursynowa, włączono do gminy Wilanów. W 1905 Wolica liczyła 34 domy i 478 mieszkańców, zaś siedem lat później - w 1912 - 481 mieszkańców i 180 ha ziemi dworskiej (właścicielami byli Braniccy) i tyleż samo ziemi chłopskiej. W 1921 Wolica liczyła 40 domów i 336 mieszkańców.
W 1864 podobnie jak okoliczne tereny, wieś została uwłaszczona i włączona do gminy Wilanów. W okresie międzywojennym było tu ok. 180 ha ziemi dworskiej i zabudowania folwarczne. Po przyłączeniu w 1951 terenów obecnego Ursynowa do Warszawy, właścicielem części gruntów (w 1956) stała się Szkoła Główna Gospodarstwa Rolnego.
Źródło - artykuł w Wikipedii,
autorzy: wikipedyści,
licencja: GNU FDL,
Źródło - artykuł w Warszawawikia,
autorzy: wikiapedyści,
licencja: GNU FDL,