Lapidarium przy ul. Ruskowy Bród zostało utworzone w 2012 roku i składa się z tablic oraz obelisków przeniesionych z dawnych cmentarzy osadników niemieckich, którzy zamieszkiwali tereny dzisiejszej Białołęki. Nagrobki pochodzą z okresu od końca XIX wieku do lat 30. XX wieku. Obiekt ten jest ważnym świadectwem historycznym oraz elementem dziedzictwa kulturowego Białołęki. Jego właściwe utrzymanie ma szczególne znaczenie dla lokalnej społeczności, ponieważ przypomina o obecności olęderskich osadników na tym obszarze.
Historia dawnego cmentarza ewangelickiego.
Lapidarium znajduje się w sąsiedztwie nieczynnego cmentarza ewangelickiego przy ul. Ruskowy Bród, który służył jako miejsce pochówku dla osadników olęderskich. Cmentarz przestał funkcjonować po 1941 roku, gdy niemieccy okupanci przesiedlili ludność olęderską z Białołęki, prawdopodobnie na Pomorze. W 1944 roku teren ten był miejscem intensywnych działań wojennych, co uwidoczniło się w postaci licznych śladów po kulach na kamiennych nagrobkach. Od 2012 roku cmentarz wpisano do gminnej ewidencji zabytków.
Lapidarium obejmuje 17 nagrobków lub ich fragmentów wykonanych z takich materiałów jak piaskowiec, granit i wapień. Obiekty zostały rozmieszczone w szeregu, tworząc symboliczną „ścianę pamięci”.
Konserwacja nagrobków.
Na zlecenie Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków (BSKZ) w listopadzie 2024 roku przeprowadzono konserwację lapidarium. Prace wykonała firma Portofino Magdalena Olszowska.
W ramach działań:
- Usunięto zabrudzenia powierzchniowe oraz biologiczne nawarstwienia, stosując zarówno metody mechaniczne, jak i chemiczne.
- Przeprowadzono pełną dezynfekcję powierzchni kamienia.
- Oczyszczono kamienne płyty, naprawiono spękania i ubytki za pomocą zaprawy mineralnej barwionej w masie.
- Zaimpregnowano powierzchnie nagrobków metodą hydrofobizacji, by zmniejszyć podatność na wilgoć.
Podczas prac uwidoczniono skutki wcześniejszych nieprofesjonalnych renowacji, m.in. ślady po tarczach szlifierskich używanych do usuwania zabrudzeń.
Jak najlepiej prezentować płyty nagrobne?
Obecnie nagrobki są ustawione wzdłuż alejki spacerowej na terenie rekreacyjnym, gdzie znajdują się również skatepark i plac zabaw. Układ ten, w formie „ściany pamięci”, powoduje gromadzenie się ziemi oraz liści między płytami, co negatywnie wpływa na ich stan, przyczyniając się do wilgoci i niszczenia materiału.
Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków zapowiada współpracę z dzielnicą Białołęka w celu zaprojektowania nowej aranżacji lapidarium. Celem jest nie tylko lepsze zabezpieczenie nagrobków przed czynnikami szkodliwymi, ale także stworzenie bardziej czytelnej i godnej przestrzeni upamiętniającej dawnych mieszkańców tych terenów.
To jeden z artykułów powiązanych z branżą - usługi pogrzebowe Białołęka.