Zgoda na pliki cookie

Nasza witryna wykorzystuje pliki cookie, aby zapewnić wygodę przeglądania i dostarczać informacje. Przed dalszym korzystaniem z naszej witryny zgadzasz się i akceptujesz naszą Politykę plików cookie i prywatność

STARTWydarzeniaAktualnościDodaj firmęKonkursy


Historia Targówka

Obecny Targówek pierwotnie nosił nazwę Targowe Małe i był wsią szlachecka należącą do Targowskich (w XV w.)(od których to nazwiska prawdopodobnie pochodzi nazwa). Jak wspomniano wyżej, pierwsze zapisy na temat Targówka (pod postacią Targowe Małe) pochodzą z 1580 roku, kiedy to ta wieś szlachecka liczyła ok. 59 ha. W tym czasie należała do Targowskich i Karniewskich, a następnie do Gumowskich. Królowa Anna Jagiellonka nadała mieszkańcom Targówka przywilej wyrębu drzew w lasach bródnowskich.

W XVIII wieku Targowe Małe zostało połączone z Targowe Wielkie (obecna Stara Praga). Kolejnymi właścicielami Targówka byli Lubomirscy a następnie podstoli Płocki - Szydłowski, który odsprzedał Targówek w 1764 roku Stanisławowi Augustowi. Od tego momentu następuje burzliwy rozwój tej części Pragi, aż do czasów powstania kościuszkowskiego kiedy to w celu zwiększenia pola obstrzału spalono prawie całkowicie Bródno oraz Targówek.

W 1884 roku został założony nowy cmentarz katolicki. Graniczący z Targówkiem, Cmentarz Bródnowski osiągnął dziś obszar 135 hektarów i jest jedną z największych nekropolii w Europie. W pobliżu głównej bramy cmentarza usytuowano drewniany kościół, będący pierwotnie parafialnym dla mieszkańców Targówka (obecnie parafia jest przeniesiona do pobliskiego kościoła murowanego).

Targówek, Bródno i część Pragi były przez wiele lat zaniedbanymi peryferiami miasta o nędznej zabudowie. Większość domów była pozbawiona wodociągów. Oświetlenie ulic było głównie gazowe, a w wielu domach świeciła lampka naftowa. W końcu XIX w. powstało tu duże skupisko proletariatu. 7 kwietnia 1916 generalny gubernator niemieckich władz okupacyjnych Hans Hartwig von Beseler wydał rozporządzenie, na mocy którego Targówek został przyłączony do Warszawy. W okresie międzywojennego dwudziestolecia rozpoczęto brukowanie ulic i zakładanie sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Prace te jednak postępowały wolno i większość dzielnicy do wybuchu wojny nie została skanalizowana. Po zakończeniu wojny sytuacja niewiele się poprawiła i taki stan rzeczy trwał aż do początku lat siedemdziesiątych kiedy to rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego.

Osiedle Targówek Mieszkaniowy składające się z 6 mniejszych osiedli zostało realizowane w latach 1974-1979 wg projektu architektów Małgorzaty Handzelewicz-Wacławek i Zbigniewa Wacławka oraz Jana Kalinowskiego. Wewnątrz, w okolicach ulicy Kołowej znajduje się stare osiedle z lat 50 zaprojektowane przez Z. Buczkowskiego. W miejscu regularnej siatki ulic starego Targówka powstał zupełnie nowy układ. Ciągi komunikacyjne i zabudowę mieszkalną tworzą kręgi wewnątrz których jest miejsce na infrastrukturę. Największy z tych kręgów utworzony przez ulice Handlową, Ossowskiego i Myszkowską okrąża centralną część osiedla i mieści w sobie klub sportowy z boiskiem, park miejski i teatr, mniejsze kręgi tworzą ulice na obwodzie tego większego i tak np. ul. Askenazego otacza dużą pętlę autobusową, ul. Zamiejska gimnazjum, ul. Orłowska przedszkole itp. Na obrzeżach osiedla zachowały się fragmenty dawnej zabudowy, w tym przykłady charakterystycznego budownictwa drewnianego. W domach tych, popadających obecnie w ruinę mieszkali kiedyś robotnicy, kamieniarze, drobni sklepikarze i rzemieślnicy, dorożkarze, tramwajarze i kolejarze.

Do 1994 roku był jednym z osiedli w dzielnicy Praga Północ. W wyniku przeprowadzonej w 1994 roku reformy administracyjnej wydzielono ze wschodniej części Pragi-Północ nową dzielnicę, nazwaną właśnie Targówek - od osiedla wchodzącego w jej skład.

Pochodzenie Osiedla Bródno

Początki Bródna sięgają IX – X wieku, gdy na terenie obecnego Lasu Bródnowskiego powstał warowny gród, jeden z trzech na terenie obecnej Warszawy. Nazwa wywodzi się od płytkiego brodu wiślanego. W XV wieku istniała już królewska wieś Bródno, zaś w 1570 roku odnotowano 11 włók nieoczynszowanych i jeden łan wójtowski. W XVII wieku założono tu dwunstołanowy folwark, istniały także dwa młyny i dwie karczmy. Kres szybkiemu rozwojowi Bródna przyniósł potop szwedzki i trwająca trzy dni bitwa w okolicach Bródna (28-30 lipca 1656 r.)

Ponowny rozwój Bródna miał miejsce w II połowie XIX wieku, gdy uruchomiono nadwiślańską linię kolei żelaznej i otwarto stację "Praga" (1875 r.). W roku 1880 na Bródnie odnotowano 360 domów i 960 mieszkańców. Około roku 1900 zaczęła kształtować się sieć uliczna, którą diametralnie zmieniła przebudowa osiedla w latach 70. Do roku 1916 (przyłączenie Bródna do Warszawy) istniał zakaz budowania murowanych budynków, bowiem ówczesna gmina znajdowała się na przedpolu Cytadeli Aleksandryjskiej.

Od lat 20. do 1939 roku powstało tu kilkadziesiąt kamienic i domów jednorodzinnych (najokazalsze wzdłuż ulicy Białołęckiej). 28 września 1924 roku trasą ulic: Odrowąża, Białołęcka, Poborzańska, Wysockiego do pętli Pelcowizna pobiegły szyny tramwajowe, którymi kursowała początkowo linia 21. W następnych latach linię przedłużono ulicą Marywilską do pętli Żerań Wschodni, gdzie jeździła linia 12. Po wojnie do Pelcowizny jeździł tramwaj 3. Elektrowozy wycofano z tej trasy w latach 70., podczas generalnej przebudowy ulicy Białołęckiej i Wysockiego. Obecnie tramwaje jeżdżą ulicą Budowlaną do Rembielińskiej do krańców "Annopol" i "Żerań Wschodni".

Główną ulicą jest wspomniana Wysockiego, na dużym odcinku nosząca przed wojną nazwę Białołęcka. Dziś z dawnej zabudowy Białołęckiej zachowały się dwa obiekty: willa nr 5 i kamienica nr 9.

Przy brukowanym kamieniem polnym odcinku ul. Wysockiego znajduje się pomnik Cudu nad Wisłą, ufundowany przez mieszkańców dzielnicy w 1925 roku. Po wojnie zdewastowało go UB. Monument odtworzył Oddział Bródno TPW w 1995 roku.

Osiedle nabrało obecnego kształtu w latach 70., którego projekt przygotowano i zaakceptowano 29 maja 1961 roku. Bloki wzniesiono wg planów J.Szuleckiej i J. Stanisławskiego. Obecnie na Bródnie znajduje się ostatnie w Warszawie Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR) znajdujące się w wyniku podziału Miejskiego Systemu Informacji dzielnicy Targówek na obszarze Targówek Mieszkaniowy.

Przed 1994 rokiem tereny obecnej dzielnicy Targówek należały do dzielnicy Praga Północ. W wyniku przeprowadzonej w 1994 roku reformy administracyjnej powstała gmina Targówek, która istniała do roku 2002, po czym została przekształcona w dzielnicę.

Historia Bródna Podgrodzie

Na terenie Bródna, na północny wschód od wsi Bródno Stare, w rozlewiskach rzeczki Brodni (późniejszej Skurczy, a następnie przebudowanej i nazwanej Kanałem Bródnowskim) oraz Zązy (Długiej, obecnie w dolnym biegu zwanej kanałem Markowskim), powstała najstarsza na obszarze współczesnej Warszawy osada i mały gród bez fosy, wzniesiony na wydmie otoczonej z trzech stron bagnami.

Gród był umocniony drewniano-ziemnymi wałami o konstrukcji przekładkowej u dołu (belki drewniane kładzione warstwami raz wzdłuż, raz w poprzek wału, na szerokość 8,5 m) oraz drewnianymi skrzyniami wypełnionymi gliną i kamieniami u góry wału (szerokości 6 m). Wał miał wysokość 6 m i układał się w kształt wydłużonego okręgu, a jego wnętrze, majdan o wymiarach 47x40 m, nie miało zabudowań, ponieważ służyło tylko jako schronienie dla mieszkańców osady. Wejście do majdanu znajdowało się od południa i prowadziło przez drewnianą bramę zamykaną wierzejami, zaś dojście do grodu zapewniał pomost od zachodu.

Osada otaczała wały półkolem. Składała się z drewnianych zabudowań mieszkalnych, gospodarczych oraz warsztatów. Jej mieszkańcy trudnili się rolnictwem, zbieractwem, łowiectwem oraz rzemiosłem. Uprawiali zboża (proso, żyto, jęczmień, pszenicę), warzywa oraz konopie, hodowali kozy, krowy, owce, świnie i kury. Jadali maliny, jeżyny, grzyby i zioła, polowali na jelenie, łosie, dziki, bobry, tury, wydry i łowili ryby. Zajmowali się garncarstwem, tkactwem, rogownictwem, obróbką drewna i wytwarzaniem narzędzi. W wiosce parano się też kowalstwem, a nawet wytapiano żelazo.

Założone zapewne już w IX wieku Bródno ulokowane jest na terenie dzisiejszego Lasku Bródnowskiego. Nazwa pochodzi od brodu, przy którym stało. Odnalezione ślady wyrobów rękodzielniczych (m.in. noże i ich kościane oprawki, osełki, krzesiwa, gliniane przęśliki oraz naczynia) dowodzą, że kwitł tam handel zagraniczny. Gród Bródnowski był zapewne głównym ośrodkiem tamtejszego opola – jednostki podziału kasztelanii. Za potwierdzenie tej hipotezy można uznać XV-wieczną nazwę Opolycze (Opolice), dotyczącą obszernego pola i bagna leżących między Nieporętem, Białołęką i Żeraniem. Jeśli tak było, to owo opole obejmowało dużą część Równiny Praskiej.

Gród został spalony na początku w XI w., prawdopodobnie w powstaniu Masława, i odtąd nie był już odbudowywany, natomiast osada istniała tam jeszcze do końca wieku. Później ośrodek grodowy przeniesiony został na skarpę wiślaną.

Historia Osiedla Zacisze

Na Zaciszu znaleziono ozdoby kultury łużyckiej sprzed 500 r. p.n.e.. W pobliżu obecnego osiedla funkcjonował w X-XI w. gród z osadą słowiańską (Bródno). Obszar Zacisza do poł. XVIII wieku porastała podmokła puszcza, poprzecinana wieloma strumieniami.

W 1820 przy trakcie białostockim w dobrach rządowych Żerania powstała willowa kolonia Gumińskich. Po 1870 przekształciła się w osiedle letniskowe zamożniejszych Warszawiaków. W krajobrazie dominowały połacie podmokłych łąk i oczek wodnych. W tym czasie powstał folwark Zacisze, którego właścicielem do 1945 był Zygmunt Jórski. Folwark i wille sąsiadowały z folwarkami: Elsnerów (znanego kompozytora Józefa Elsnera, dwór przy obecnej ul. Szmaragdowej), Lewinów, Lewicpol, Hipszówka (dziś ul. Trocka)- ich właściciele z czasem sprzedali większość gruntów Jórskiemu. Zacisze należało do gminy Bródno, w 1895 liczyło zaledwie 100 mieszkańców, w 1939 - 2 tys.

Po 1883 na obrzeżach obecnego osiedla Rosjanie zbudowali dwa ceglano-ziemne forty należące do zewnętrznego pierścienia umocnień Twierdzy Warszawa - Lewicpol i Lewinów; rozebrano je i splantowano przed 1915.

W 1899 uruchomiono wzdłuż szosy białostockiej konną kolej, następnie spalinową wąskotorową z Pragi-Stalowej do Marek i Radzymina (Marecka Kolej Dojazdowa). Stacja znajdowała się naprzeciw domu kultury; kolejkę zwaną "ciuchcią" zlikwidowano w 1974.

Po 1910 Jórski parcelował podmokłe grunty i sprzedawał je po niskiej cenie nowym mieszkańcom - niezamożnym robotnikom i rzemieślnikom. Zabudowa skupiała się w okolicy poprowadzonej na wysokim nasypie Szosy, przeważnie drewniana i parterowa. Wyjątek stanowiła legendarna już Trzypiętrówka ze sklepami. Zacisze przed 1939 posiadało restaurację Skalskiej, fabryczkę pasty i atramentu, kuźnię, Czerwoną Karczmnę (potańcówki), szkołę (wynajmowane pomieszczenia w kilku domach).

Działała organizacja społeczno-patriotyczna "Działka" oraz Ochotnicza Straż Pożarna (od 1929, przyczyniła się do rozwoju osiedla, w remizie przy fortówce organizowano tańce i kino). Zacisze miało tylko trzy brukowane drogi: fortówkę (dziś Młodzieńcza), szosę do Ząbek (Łodygowa), Lewinowską oraz Trakt Piłsudskiego z granitowej kostki. W latach 30. XX wieku powstała część Zacisza za Kanałem Bródnowskim, wzdłuż osi ul. Jórskiego (tzw. Targówek Osiedle). Dworek Jórskiego znajdował się u zbiegu dzisiejszych ulic Bratka i Blokowej. Wiodła doń z przystanku kolejki tzw. Czarna Droga, której odcinek istnieje do dziś.

Zacisze było dwukrotnie niszczone w ogniu walk - w 1939 i 1944. 22 września 1939 przy Łodygowej zginął niemiecki generał baron von Fritsch. Hitlerowcy założyli tam cmentarz wojenny (dziś już nieistniejący). Po 1951 - gdy Zacisze zostało włączone do Warszawy) następił masowy napływ nowych osadników, rozbudowa siatki ulic (zmiana nazw istniejących przed 1945), powstały nowe sklepy (np. Zawadzkich, Górskiego), przychodnia (1957), kino Pelikan, park (1965, obecnie zabudowany), place zabaw, później sklepy Społem. Przedłużono trasy linii autobusów 119 i nocny (119 kreślone). Elektryczność, gaz i wodociągi powstały w ramach prac społecznych mieszkańców, tak samo szkoła przy Generalskiej (1953-62), kościół Św. Rodziny (drewniany 1949, murowany 1956) oraz Dom Kultury z salą widowiskową, biblioteką i kawiarnią (1964-67). W latach 70. XX wieku zbudowano cztery kolonie domków jednorodzinnych, m.in. dla FSO. Po 1950 zasadzono Lasek Bródnowski, obecnie miejsce najprzyjemniejszych spacerów Zaciszan.

Właściwie dopiero po 1990 wyasfaltowano błotniste ulice a lokalny samorząd i społecznicy zajmują się kanalizacją osiedla. W 1992 Zacisze połączono z centrum linią 512. Na obrzeżach osiedla pobudowano kilka kolonii niskich bloków (Park Leśny, Dolcan, Augustówka, Samarytanka, Łodygowa), market OBI, McDonald's. Najnowsze plany rozbudowy stolicy przewidują stację II linii metra w okolicy pętli 512.

Zacisze nie posiada cennych zabytków (mogą być nimi ostatnie drewniane domy, dom wieżyczka Bonerów (Drapińska), dom "pod wazami" (Jórskiego), pompy uliczne, kapliczki murowane (ul. Samarytanka- z 1942 oraz Śmieszna), tabliczki adresowe z napisem "gm. Bródno".

W granicach rejonu MSI Zacisze znajduje się Lewinów. Obecnie nazwa tego terenu powoli zanika w świadomosci mieszkańców, z uwagi na rozbudowę osiedla, i wchłonięcia ziem dawnego folwarku przez Zacisze. Również historyczne centrum Elsnerowa znajduje się w granicach Zacisza (okolice ul. Nefrytowej).

Historia Osiedla Targówek Fabryczny

Targówek Fabryczny był miejscem osiedli robotniczych, fabryk i podmiejskich gospodarstw rolnych, których pozostałości można jeszcze znaleźć. Osiedle zawdzięcza swoją nazwę licznym fabrykom, które powstały tu w drugiej połowie XIX wieku. W okolicy ulicy Naczelnikowskiej wybudowano fabrykę kwasu siarkowego Hirschmann i Kijewski która jest zachowana do dziś. Przy ulicy Wszeborskiej hutę szkła Targówek, zaś między ulicami Księcia Ziemowita a Radzymińską wybudowano firmy związane z przetwórstwem ropy naftowej. O jego charakterze świadczą także nazwy ulic: Siarczana, Chemiczna, Hutnicza czy Naftowa. Zachodnia część Targówka Fabrycznego znajduje się w granicach Warszawy od 1916 roku, a jego wschodnia część została włączona już po II wojnie światowej.

W okresie międzywojennym na terenie Targówka Fabrycznego zbudowano sieć elektryczną i wodociągową. W okresie PRL Targówek Fabryczny był terenem przeznaczonym głównie pod zabudowę przemysłową, ale w warunkach gospodarki centralnie planowanej władze jedynie wyburzyły znaczną część domów i wysiedliły mieszkańców. W ostatniej dekadzie ubiegłego stulecia ponownie na terenie Targówka Fabrycznego rozpoczęły się widoczne inwestycje.

Historia Osiedla Elsnerów

Nazwa osiedla pochodzi od nazwiska Elsnera - przedwojennego właściciela tych gruntów. Duża cześć terenu to nieużytki lub obiekty przemysłowe.

Przed 1830 tereny folwarku państwowego dzierżawił od rządu Józef Elsner. Po powstaniu listopadowym majątek został strawiony przez pożar i legł w ruinie. Swoje największe dzieło, oratorium pasyjne „Męka Pana Naszego Jezusa Chrystusa”, które ukończył w 1837 roku, zadedykował carowi Mikołajowi I. Spodziewał się że w ten sposób majątek nad którym sprawował piecze zostanie zapisany jego osobie. Tym sposobem zyskał zapis majątku, i złoty pierścień prosto od cara. 14 lutego 1845 roku kompozytor utracił władzę w prawej ręce i nodze. Zimowe miesiące spędzał w stolicy, opuszczając podwarszawski wówczas majątek. 12 lipca 1852 roku w Elsnerowie zmarła żona Elsnera Karolina. Józef Elsner zmarł 18 kwietnia 1854 roku również w majątku, w którym mieszkała później jego wnuczka Ludwika ze swym mężem Wincentym Kosteckim i dziećmi.

Po śmierci małżonka wyszła powtórnie za mąż za Skokowskiego, którego brat namówił Ludwikę na sprzedaż Elsnerowa. Rodzina Elsnerów kupiła kamienicę w przy ulicy Długiej 28, gdzie mieszkała do 1944 roku. Leżący w Guberni Warszawskiej Folwark Elsnerów zakupił przed 1880 rokiem Witold Marian Iłłakowicz, zamieszkały przy ulicy Ludnej 28 w Warszawie. W 1917 Elsnerów posiadał 142 morgi 103 pręgi ziemi (około 80 hektarów). W 1942 roku Jan i Feliksa Cecylia Pędzichowie kupili od Iłłakowicza działkę wielkości 3 hektarów. W tym czasie majątek miał wielkość 69 hektarów (8198 m2).

Nieopodal Zacisza, po prawej stronie Szosy Radzymińskiej, znajdowały się łąki porastające żyzne grunty Folwarku Hubscha potocznie zwanego Hipszówką. Wszystkie te majątki z czasem przestały istnieć. Przyczyną była postępująca pauperyzacja ich właścicieli powodująca parcelację i wyprzedaż ziemi, których część nabył spadkobierca Folwarku Zacisze Zygmunt Jórski. Ślad po tych majątkach pozostał jedynie w nazwach osiedli sąsiadujących z obecnym Zaciszem jak Elsnerów i Lewinów. Wokół ziem Zacisza istniały również wsie: Ząbki i Kawęczyn od południowego-wschodu oraz Targówek od zachodu. Północna część folwarku graniczyła z gruntami gminy Bródno.

W obrębie obszaru majątku Elsnera znajdowała się również kolonia Halinów. 1946 roku ziemie Folwarku Elsnerów zostały przejęte przez skarb państwa na cele reformy rolnej. Przez ziemie Elsnerowa w kierunku wschodnim biegły tory Warszawsko-Petersburskiej Kolei Żelaznej. Miejsce dawnej lokacji folwarku i dworku Elsnera jest obecnie trudne do ustalenia z uwagi na nową zabudowę. Od wschodu Elsnerów graniczył z Folwarkiem Lewinów – po którym obecnie nie zostały żadne pozostałości, od zachodu zaś z terenami Folwarku Targówek.

Źródło - artykuł w Wikipedii,
autorzy: wikipedyści,
licencja: GNU FDL,
Źródło - artykuł w Warszawawikia,
autorzy: wikiapedyści,
licencja: GNU FDL,